Heeft de PvdA de handwerker beledigd?

Geert Mak onthult dit weekend in NRC een interessante theorie: de PvdA heeft de cultuur van de ‘handwerkers’ dusdanig beledigd dat ze als vanzelf achter Wilders aan gaan lopen. Handwerkers zijn volgens Mak: de verplegers, de mensen in de bouw, maar ook de onderwijzers. Hun autonomie is afgepakt toen de marktwerking zijn intrede deed tijdens de kabinetten Kok. Plots kwamen de duurbetaalde interim managers de scholen binnen, de ziekenhuizen, de energiebedrijven, en niets was meer goed. Iedereen moest worden ‘afgerekend op resultaten’ behalve de interim managers zelf. Met als gevolg dat een dorpsschool wordt ‘afgerekend’ op zijn lage Cito-gemiddelde, en vervolgens ook nog publiekelijk wordt vernederd door de lijsten te publiceren, want o wat zijn we transparant. Terwijl deze school al decennia niets anders doet dan “de boel bij mekaar houden” door Merel en Sharon samen naar de eindstreep te sleuren in plaats van de minder begaafde kinderen naar aparte programma’s te sturen, om zo de school te zuiveren van Citoverlagende elementen.

De gesel van de outputmeting maakt meer kapot dan ons lief is. Daar heeft Mak een heel groot punt. In ons onderwijssysteem wordt een potentieel briljant stukadoortje (met lage Citoscores) eerst 12 jaar vernederd voordat hij aan zijn passie toekomt. Als hij er überhaupt nog aan toekomt en inmiddels niet gedeprimeerd en beroofd van zijn eigenwaarde door ons onderwijssysteem halverwege is weggelopen, voorzien van de barcode ‘vroegtijdig schoolverlater’. Wacht maar tot hij stemrecht heeft.

Het feit dat de cultuur van deze werkende klasse wordt verdrongen door marktwerking en interim managers leidt tot – dat is de theorie van Mak – schoppen. Moslims die we hun cultuur afpakken worden gevoelig voor extremisme, handwerkers kiezen voor Wilders – even geschematiseerd. De verhoging van de AOW-leeftijd zou het laatste duwtje zijn om de handwerker definitief uit de PvdA te jagen.

Wat in aanzet een interessant betoog is, verliest hier zijn proportie. De AOW hervorming heeft maar 1 oorzaak en dat is: het geld is op en de mensen worden te oud (= gebruiken te lang AOW). Dat heeft niets met een cultuurclash te maken. Wat wel zo is, is dat noodzakelijke ingrepen in ons maatschappelijk bestel, niet helder zijn uitgelegd en, inderdaad, vaak ook zijn doorgeschoten. Een vriendin van me zei het vorige week treffend: “Ik moet onder het mom van participatie uitleggen dat de billen van de oudjes voortaan gewassen worden door de 73-jarige voorzitter van de buurtvereniging. In plaats van een van overheidswege aangestelde, professionele, toegewijde thuishulp. Dat is toch walgelijk.”

Dat is ook walgelijk. Daarom is het ook van groot belang dat de PvdA dit onderwerp weer naar zich toe trekt. Nutsvoorzieningen horen niet thuis in de markt, maar bij de overheid. Onderwijs, energie, zorg, openbare werken worden niet beter van marktwerking. Zelfs niet eens goedkoper. Maar we kunnen daar best wat marktprincipes gebruiken. Meer flexibiliteit in beloning en arbeidsvoorwaarden bijvoorbeeld leiden absoluut tot meer kwaliteit en output, en óók tot een mensvriendelijker personeelsbeleid. Dat is mijn persoonlijke ervaring na 6 jaar ambtenaarschap en 9 jaar bedrijfsleven.

In Maastricht geeft de PvdA al drie jaar invulling aan de ‘ontmarkting’ van de zorg. Onze wethouder Jacques Costongs heeft een WMO-model (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) ingevoerd dat alom wordt geprezen. En ja, dan komt altijd weer de betaalbaarheid onder druk te staan en dus moet dezelfde wethouder op zoek naar bezuinigingen zonder de Maastrichtse menselijke maat aan te tasten. Dat zijn de vaak zware klussen waar een bestuurspartij voor staat.